6 Mart 2013 Çarşamba

Yunan Alfabesi ve Harflere Dair 1

Tekrar merhaba,

Bu yazımızda, Yunan Alfabesi'nden ve harf birleşimlerinden, okunuşlardan bahsedeceğiz. Fakat önce, alfabenin yalnızca bir kısmını vermeyi uygun buldum; böylece diğer kısmını görene dek bu partı iyice öğrenip sindirebilirsiniz. Aksi takdirde, bilgiler, "bakıp geçerek" kaybolup gidecektir. Bu yüzden lütfen bir sonraki derse, diğer dersi öğrendiğinizden emin olarak başlayınız.

Alfabeyi öğrenip kelimeleri seslendirmeye başlamanız, Yunanca öğreniminiz için büyük bir adım olacaktır. Önce harfin büyük halini, daha sonra küçük halini, harfin ismini ve son olarak Türkçe'de karşılık geldiği sesi göreceksiniz. Aralarda birtakım ayrıntılar vermeye devam edeceğim. Haydi başlayalım. :-)

Α, α (Alfa)  -  "A" sesi verir.

Β, β (Vita)  -  "V" sesi verir. *Bu harf, Yunanca'da, bilinenin aksine "Beta" olarak okunmaz; "Vita" harfin doğru adıdır. Çoğu zaman, Yunanca'yı Latin harfleriyle yazarken, "b" olarak yazılan bu harfin "v" olarak okunması gerektiğini bilmeliyiz. Yunanca'da "B,b" görmek, "v" okuyacağız demek. 

Peki, Yunanca'da "-b" sesini nasıl vereceğiz ve hangi harfle ifade edeceğiz?

Yunanca'da, Latin alfabesinde olan "B" harfi yoktur. Bu ses "μπ (mp)" seslerinin yan yana getirilmesiyle elde edilir. Örneğin: "μπαμπάς" : mpampas : babas" olarak okunur.

Γ, γ (Gama)  -  "G" sesi verir. *Türkçe'deki kuru "-g" gibi değil, hafif bir hırlama ile "-gh" sesini ifade eder; ses derinden gelmelidir.

Δ, δ (Delta)  -  "D" sesi verir.

Ε, ε (Epsilon)  -  "E" sesi verir.

Ζ, ζ (Zita)  -  "Z" sesi verir.

Η, η (İta)  -  "İ" sesi verir. *Yunanca'da, "H" harfi gördüğümüzde "i" olarak okuyacağız. Çünkü, gördüğümüz gibi bu harfin büyük hali "H" olarak yazılır. Ayrıca harfin küçük hali "η" Latin alfabesiyle yazılırken, çoğu kez "h" olarak ifade edilir. Örneğin: αγάπη kelimesinde, son harfin ita olduğunu görüyoruz. Çoğu insan, bu harfi "agaph" olarak yazar. Bu, Latin harfleri ile Yunanca yazmanın en profesyonel halidir. Çünkü şu anlama gelir: "Agapi (αγάπη) kelimesinin Yunanca yazılışını; yani "ita - η" ile yazıldığını biliyorum ve Latin harflerine de buna uygun halde çeviriyorum. Her ne kadar "agapi" olarak sıkça görebileceğiniz bir kelime ise de, "agaph" yazmanız daha doğru ve yetkin olacaktır.

Θ, θ (Tita)  -  "Th" sesi verir. *Bu ses (th) Türkçe'de bulunmadığı için, çoğu zaman Türkçe aksanına alışmış insanlar tarafından iyi seslendirilemez ve kuru bir "ttı" sesi çıkar. Mümkün olduğunca "tıslamalı" bir -th sesi çıkarmaya gayret etmeliyiz.

Ayrıca bu harf, özellikle genç nesil tarafından, Latin harfleriyle yazılırken "8 veya 9" sayıları ile de ifade edilir. Bunun sebebi, bu sayıların "θ" görseline benzemeleridir. Fakat doğru ve şık bir yazılış değildir. Latin harfleriyle yazılmış Yunanca bir cümlede "8 veya 9" gördüğünüz zaman, "-th" olarak okunması gerektiğini bilmeniz yeterlidir.

Ι, ι (İota)  -  "İ" sesi verir. *Gördüğünüz gibi, Yunanca'da birden çok "i" sesi vardır. Bu seslerin kullanımına alışmak için bol bol metin okumalıyız. Kısa zaman sonra gözünüz de alışacaktır.

Κ, κ (Kapa)  -  "K" sesi verir.

Λ, λ (Lamda)  -  "L" sesi verir.

Μ, μ (Mi)  -  "M" sesi verir.

*

5 yorum:

  1. İyi günler Melis Hanım. Yunanca üzerine yazdıklarınızı takip etmeye çalışıyorum. Sayfanızdan dolayı tebrik ve teşekkür ediyorum. Belki de belirtmeye gerek görmediğiniz bir nüansı benim için önemli olduğundan dolayı yazmak istedim. Bir süre Antik Yunanca çalışmıştım. Sözlerim bu deneyimime dayanmaktadır.

    B için "Bu harf, Yunanca'da, bilinenin aksine "Beta" olarak okunmaz." demişsiniz. Yargınız kısmen doğru olsa da eksiktir, bu eksiklik de yanlış anlamaya neden olabilir. Evet, B harfi Modern Yunanca'da beta olarak okunmaz ve vita olarak okunur. Fakat Antik Yunanca'da B harfi beta olarak okunur.

    Bu harflerin okunuşlarını genelde ilk olarak okulda fen derslerinde öğreniyoruz. Bu fen bilimlerini geliştiren bilim adamları terimler için Yunan harflerine dayalı bu notasyonları geliştirirken Antik Yunan alfabesini ve telaffuzunu temel alıyorlardı. Dolayısıyla B harfini Antik Yunanca'da olduğu gibi beta şeklinde telaffuz etmişlerdir. Diğer bazı harflerde de durum böyledir. Modern Yunanca ita, thita, zita gibi telaffuzlar Antik Yunanca'da eta, theta, zeta şeklindeydi.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Selamlar Musa Bey,

      Verdiğiniz güzel bilgiler ve sözleriniz için çok teşekkür ediyorum öncelikle. Antik Yunanca'nın temeline ve harflerine dair az çok bilgi sahibiyim; fakat dediğiniz üzere bu da bir not olarak belirtilse güzel olurmuş yazıda. Şu an modern Yunanca'da ders verdiğim arkadaşlar vesaire, daima "alfa, beta" olarak davranıyor hemen, o yüzden bunu hep altını çizerek belirtiyorum. Tekrar teşekkür ederim değerli bilgiler için, selamlar...

      Sil
  2. Öncelikle merhaba ben yine anonim :D

    Şimdi benim alfabe ile bir sıkıntım yok artık, sayenizde öğrendim. Ama halen daha anlamadığım ve bir türlü bulamadığım bir cevap var. Bunu da çözersem yazılışlarla ilgili bir sıkıntım kalmayacak. Nedir o sorun hemen yazayım;

    Özellikle "ita-yota-ipsilon" veyahut "omega-omikron" harfleri ile sıkıntım var. Mesela bu harfler bir kelimede geçiyorsa ve ben o kelimeyi kendi alfabesine göre yazacaksam hangisini yazacağım?

    Örnek; Vivlio; Bunun bir 'kitap' olduğunu biliyorum ve nasıl yazılacağını da biliyorum ama ezberden biliyorum. βιβλίο yazarken ilk 'i' neden 'ι' olarak yazıldı? mesela ikincisi neden 'i' olarak yazıldı? neden 'η' olarak yazılmadı 'i'ler? Ελληνικά derken de aynı, mesela ilk 'i' η olarak yazılmış ama ikincisi ı olarak yazılmış. Niye kelime içindeki bütün 'i'ler 'η' olarak yazılmadı? Aynı şey omikron ve omega içinde geçerli. Bunun bir kuralı var mı? neye göre belirtiliyor bu harfler? Ben parakalo yazacağım fakat şu şu sebepten dolayı sondaki 'o' yunan alfabesinde omega diye yazılıyor yani w olarak, işte bunu diyebiliyim kendime.
    Sorumu özetleyecek olursam; Bu harfleri yazmak için belirli bir kural var mı? Yani "aa bak bir önceki harf sesli ya da sessiz o yüzden böyle yazılmış" gibi bir şey mi var?

    Teşekkürler

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Merhabalar öncelikle :) Şimdii...

      Birincisi, Yunanca'da "i" diye bir harf yok, o her zaman "ı" harfi var. -İ görmenizin sebebi, o kelimede vurgu alan hece, sesli harfin üzerine bir çeltik ( ' ) alır, o yüzden biz onu "i" gibi görüyoruz. Bu durumda, siz aslında hep "ı" yazıyorsunuz ama mesela vivlio'da ikinci -i' de o çeltik var, çünkü vurgu oradadır, vivLİo olarak okunur. Bir kelimede vurgu nerededir nasıl bileyim derseniz, bazı genellemeler var ama en çok göz alışması ile olacak bir şey. Mesela αμάξι araba demek, burada o çeltik -a'nın üzerinde, demek ki vurgu orada okurken, yani aMAKsi. Gördüğünüz gibi "ı" harfi noktasız yine.

      Bunun dışında farklı i'lerin, omikron veya omega kullanılmasının net bir kuralı yok, %95 alışmakla alakalı. Ama mesela "parakalw" ki tam anlamı "rica ediyorum, ederim"dir, bu tarz birinci tekil şahısta çekimli fiiller daima w - omega ile biter: πηγαίνω, τρέχω, κοιτάζω (gidiyorum, koşuyorum, bakıyorum) gibi.

      Dilerim açıklayıcı olmuştur, dediğim gibi büyük bir kısmı göz alışkanlığı ama bir süre sonra "burada zaten omega olmaz arkadaş" falan gibi bir his geliyor içinize, kelime gördükçe sistem içinize sinmeye başlayacaktır.

      Kolay gelsin. :)

      Sil